के चाहन्छन् पुटिन ?

बुधवार रुसी प्रधानमन्त्री दिमित्री मेद्वेदेभले राजीनामा गरेका छन् । आश्चर्यजनक भनिए पनि यो राजीनामा राष्ट्रपति ब्लादिमिर पुटिनको इच्छा र निर्देशनमा आधारित थियो ।

प्रधानमन्त्री भेद्वेदेभको राजीनामाको अर्थ सम्पूर्ण मन्त्रीमण्डल नै विघठन हुनु भन्ने बुझिन्छ । सन् २०२४ मा पुटिनको राष्ट्रपतीय काल समाप्त हुने छ । पुटिनको लामो शासनकालपछि रुसले नयाँ राजनीतिक संक्रमणबाट गुज्रिनुपर्ने छ । पुटिनले सन् १९९९ यता रुसको सत्तामा निरन्तर नियन्त्रण राखेका छन् ।

२०२४ पछिको रुसको भविष्य तय गर्न पुटिनले आजैदेखि तयारी शुरुवात गरेका हुन सक्दछन् ।

पुटिनले मेद्वेदेभको राजीनामा तत्कालै स्वीकार गरे । दिमित्री पुटिनका लामो समयदेखिका राजनीतिक साझेदार तथा मित्र हुन् । उनले सन् २००८ देखि २०१२ सम्म एक कार्यकाल रुसको राष्ट्रपति पनि चलाएका थिए । प्रधानमन्त्रीबाट राजीनामा गरेसँगै उनलाई राष्ट्रिय सुरक्षा परिषदको अध्यक्षमा नियुक्त गरिएको छ । यो पद नयाँ भए पनि यसले उपराष्ट्रपति सरह शक्तिको अभ्यास गर्ने ठानिएको छ ।

दिमित्री मेद्वेदेभले राजीनामा गरेको तीन घण्टा नबित्दै पुटिनले मिखाइल मिशुष्टिनलाई नयाँ प्रधानमन्त्री प्रस्तावित गरे । मिशुष्टिन कर विभागका त्यस्ता हामिक थिए, जसलाई पुटिनको विश्वास पात्र र जुनकुनै बेला राजनीतिमा आउन सक्ने व्यक्तिका रुपमा हेरिन्थ्यो ।

यो नियुक्तिसंगै पुटिनले केही नयाँ संवैधानिक परिवर्तनहरुको प्रस्ताव गरेका छन्, त्यसमध्ये एक प्रधानमन्त्री पद संसदको बहुमतले छान्ने तर राष्ट्रपतिले हटाउन सक्ने प्रावधान पनि छ । अहिलेसम्म रुसमा प्रधानमन्त्री राष्ट्रपतिले छान्ने र संसदले अनुमोदन गर्ने पद्धति छ ।

मिशुष्टिनलाई तुरुन्तै प्रधानमन्त्री नियुक्त गरेर पुटिनले उनलाई नयाँ प्रावधान लागू हुनु अगाडि नै मौका दिएक छन्, जो अहिलेसम्म रुसी राजनीतिको शीर्षतहमा थिएनन् ।

साथै पुटिनले राष्ट्रपतीय सल्लाहकार परिषदको संचरनालाई अझ बलियो स्थान र गरिमा दिने मनसाय पनि व्यक्त गरेका छन् । रुसको वर्तमान संवैधानिक व्यवस्था र दुई कार्यकालको समय सीमाका कारण पुटिन आगामी राष्ट्रपतीय निर्वाचनमा उम्मेद्वार हुन सक्दैनन् । पुटिन यस अघिपनि दुई कार्यकाल राष्ट्रपति भइसेका थिए ।

त्यतिखेर ४ वर्षको अवधि थियो । अहिले ६ वर्षको कार्यकाल छ । निरन्तर दुई कार्यकालको प्रावधानलाई छल्न त्यतिखेर उनले एक कार्यकाल दिमित्री मेद्वेदेभलाई अघि सारेका थिए । अहिलेका उनका अभिव्यक्तिबाट लाग्दछ, उनी अब त्यस्तो नहोस् भन्ने चाहन्छन् । तसर्थ, उनी दुई कार्यकाल पुरा गरेपछि फेरि नफर्किने उत्तराधिकारी चाहन्छन् ।

मेद्वेदेभ सन् २०१२ देखि रुसको प्रधानमन्त्री पदमा कार्यरत थिए । त्यसअघि उनले राष्ट्रपतिको एक कार्यकाल समेत पुरा गरेका थिए । उनले राजीनमा दिँदा के प्रष्ट पारेका छन् भने उनको राजीनामाले संवैधानिक परिवर्तनको मार्गलाई सहज बनाउनेछ ।

साथै, त्यस्तो परिवर्तनले विधायिकी, कार्यकारी र न्यायिक शक्ति सन्तुलनमा समेत केही भिन्नता ल्याउने छ । मेद्वेदेभले जोड दिए कि त्यस्तो संवैधानिक परिवर्तन अघि देशका राष्ट्रपतिलाई सहजतापूर्वक आवश्यक कुरा सोच्ने र निर्णय लिने सुविधा दिनु नै उनको राजीनामाको मुख्य पक्ष हो ।

नयाँ प्रधानमन्त्री मिखाइल मिशुष्टिन मेद्भेदेवको तुलनमा निक्कै लो–प्रोफाइल व्यक्तित्व हुन् । मिसुुष्टिन कुनै पनि हिसाबले पुटिनसँग प्रतिस्पर्धी हुन सक्दैनन् । उनी जेजे हुने हुन्, पुटिनकै आर्शिवाद र छत्रछायामा हुने हुन् । सन् २०२४ को राष्ट्रपतीय निर्वाचनका लागि पुटिनले आफ्नो उत्तराधिकारी मिस्तुष्टिनलाई बनाउने तर्क सजिलै पत्याउन सकिन्नँ । यति छोटो समयमा उनले आफ्नो छवि र भूमिका राष्ट्रपति उम्मेद्वारका लागि योग्य बनाउँछन् भन्ने छैन । सन् २०२४ का लागि पुटिनले अर्कैै कोही उच्च तहको राजनीतिज्ञलाई आफ्नो उत्तराधिकार छान्न पनि सक्दछन् ।

कागेर्नी अनुसन्धान केन्द्र मास्कोका निर्देशक आन्द्रेइ कोलिनिस्कोभ आजको घोषणलाई पूर्वानुमान नगरिएको र महत्वपूर्ण मान्दछन् तर भविष्यको मार्ग अनुमान गर्न कसैलाई पनि सजिलो भइसकेको छैन ।

आन्द्रेइको विचारमा– ‘सोभियत संघ वा सोभियत संघपछिको इतिहासमा पनि यस्तो घटना यस अघि भएको थिएन ।’

कतिपयले पुटिनको नयाँ बाटोलाई काजाकिस्तान मोडेलको अनुशरण भनेका छन् । कजाकिस्तानमा नुरु सुल्तान नजारयेब लामो समय राष्ट्रपति रहे । जब उनले राष्ट्रपति पद गत मार्चमा छोड्नु पर्ने भयो, राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद बनाएर त्यसको अध्यक्ष बनाइयो । यसो गर्दा लामो समय शासनमा रहेका शासकहरुको भविष्य चिन्ता दूर हुने गर्दछ ।

नजारयेब अहिले पनि कजाकिस्तानको महत्वपूर्ण पावर ब्रोकर मानिन्छन् । बुधबारको भाषणमा उनले दुई कार्यकालको प्रावधान खारेज नगर्ने बताएका छन्, त्यसले उनले फेरि चुनाव लड्ने इच्छा नराखेको संकेत गर्दछ । संसदलाई प्रधानमन्त्री छान्ने अधिकार दिँदा सायद उनको उत्तराधिकारी उनी जति शक्तिशाली रहने छैन ।

पुटिनका कदमको संकेत आफ्नो उत्तराधिकारी धेरै शक्तिशाली नआओस्, उसले केही गल्ती, कमजोरी वा आफूप्रति दुर्भावना राखे, उसलाई रोक्ने ठाउँ होस भन्ने चाहे जस्तो देखिन्छ । विश्लेषक तात्याना स्तानाभायाको बुझाईमा पुटिनका संवैधानिक परिवर्तनहरुको उद्देश्य उनीपछि आउने राष्ट्रपतिलाई अहिलेदेखि नै कतिपय संवैधानिक तगाराहरु लगाइरहनु हो ।

सन् २००० देखि २००८ सम्ममभा पुटिनको पहिलो दुई कार्यकाल पुरा भएको थियो । त्यसपछि एक कार्यकाल भेद्वेदेभ आए । त्यतिखेर भेद्वेदेभबाट पुटिनले कुनै जोखिमको महशुश गरेनन् । उनी पुटिनका लागि कार्यकारी राष्ट्रपति जस्ता मात्र थिए, जसले २०१२ मा सजिलै पुटिनलाई बाटो छोडी दिए । मेद्वेदेभको कार्यकाल पर्दा पछाडिबाट पुटिनकै शासनकाल थियो । सन् २०१२ र सन् २०१८ को चुनाव जित्न पुटिनलाई पदमा नभएको कारण कुनै अप्ठ्यारो परेन । आउने राष्ट्रपति पनि यस्तै कमजोर होस् भन्ने पुटिनको चाहना हुन सक्दछ ।

त्यसो भए पुटिन सन् २०२४ पछि फेरि एक कार्यकाल प्रधानमन्त्री हुन्छन् त ? आन्द्रेइ र स्तानाभाया दुवै यो सम्भावनालाई कमजोर ठान्दछन् । त्यसको साटो उनको ध्यान राष्ट्रिय सुरक्षा परिषदको अध्यक्षमा हुन सक्दछ, जो अहिले मेद्वेदेभलाई दिइएको छ । त्यो नभए नयाँ प्रस्ताव गरिएको राज्य काउन्सील वा राष्ट्रपतीय सल्लाहकार परिषद उनको छनौट हुन सक्दछ । जे होस्, राष्ट्रपति पुटिनमा सन् २०२४ पछिको आफ्नो भविष्यबारे अहिल्यै चिन्ता प्रारम्भ भएको प्रष्ट हुन्छ, अक्सर लामो समय सत्तामा रहेका शासकहरुमा यस्तो चिन्ता हुने गर्दछ ताकी आफूपछि त्यस्तो कुनै शक्तिशाली व्यक्तित्व नआयोस् जसले आफ्ना कार्यकालका कपितय चिजलाई खोतल्ने साहस गरोस् ।
(इसावेली खुर्शुद्यानद्वारा लिखित यो आलेख वासिङ्गटन पोष्टबाट साझापोस्टले भावानुवाद गरेको हो)

The post के चाहन्छन् पुटिन ? appeared first on Sajha Post.