विरोधाभाष धेरै बताइरहनु पर्दैन । यो हप्ता जब अन्तर्राष्ट्रिय मिडियाले नोमाडल्याण्डका लागि विश्वको दोस्रो र एशियाकै पहिलो ओस्कर विजेता महिला निर्देशकको रुपमा क्लोइ जाओको जयगान गर्यो, चिनियाँ मिडियाले भने यस्तो व्यवहार देखायो कि मानौं उनको ऐतिहासिक विजय कुनै अर्थपूर्ण कुरा हैन ।
अझ अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रको ध्यानाकर्षण सन् २०१३ को एक अन्तर्वार्तामा उनले आफ्नो जन्म देशको बारेमा व्यक्त गरेका धारणा सामाजिक मिडिया र सर्च इन्जिनको पहुँचबाट हटाउने जारी गरेको सेन्सरसीपमा केन्द्रित भयो ।
क्लोइ जाओको सफलतालाई मनाउन अस्वीकार गरेर, उनलाई एक सर्वत्र प्रेरणादायी महिलाका रुपमा स्थापित गर्न आपत्ति गरेर चीनले आफ्नै नरम शक्तिको प्रबर्द्धन गर्ने अवसर गुमाएको छ । बरु, जाओप्रतिको चिनियाँ सरकारको व्यवहारले बेइजिङ नजिकका अन्तर्राष्ट्रिय मित्रहरूमाझ पश्चिमाभन्दा मूल्य-मान्यतामा चीन नै बढी उपयुक्त भएको भाष्य निर्माण गर्ने अवसर चुकेको छ ।
चिनियाँ मिडिया एकपटक त बेइजिङमा जन्मिएकी यी महिलाप्रति निक्कै उत्साहित र सकारात्मक भएका थिए । विशेषतः गत फेब्रुअरीमा जाओले गोल्डेन ग्लोब्सको सर्वोत्कृष्ट निर्देशक उपाधि जितेकी थिइन । उनी ओस्कर उचाल्नका लागि निक्कै अनुकुल स्थितिमा रहेको भबिष्यवाणी गरिएका थिए ।
एक सम्भ्रान्त परिवारमा जन्मिएकी जाओ, जो एक बरिष्ठ व्यवसायिक कार्यकारी पिताकी छोरी थिइन, उनकी सौतेनी आमा चीन कै अत्याधिक मन पराइएकी अभिनेत्री थिएन, जाओको जयगान एक स्वप्नकन्याका रुपमा हुन थालेको थियो । जाओले गोल्डेन ग्लोब्स सफलता र अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा आफ्नो ख्यातिमार्फत् चिनियाँहरूका लागि सफलताको ठूलो धमाका सृजना गरिन् ।
त्यो भावना रातारात तिक्त भयो । विशेषतः जब उनको सन् २०१३ को फिल्म मेकर म्यागजिन अन्तर्वार्ता केही राष्ट्रवादी इन्टरनेट सञ्जालले उदिने । त्यो अन्तर्वार्ताको एक लाइनमा उनले ‘चीनमा जताततै झुठ व्यप्त भएको’ बताएकी थिइन । यही कारण थियो कि गत महिना चीनबाट रिलिज गर्न खोजिएको नोमाडल्याण्डको कार्यसूची खारेज गर्नु परेको थियो ।
उनको आलोचना अलिक कठोर नै थियो तर त्यो १० वर्ष अघिको कुरा थियो । त्यसयता उनले यो कुरा सार्वजनिक तबरले दोहोर्याइरहेकी थिइनन् । रमाइलो कुरा के छ भने त्यो पत्रिकाले आफ्नो अनलाइन संस्करणबाट त्यो आपत्तिजनक वाक्य सम्पादन गरिसकेको छ ।
यस प्रकरणको महत्वपूर्ण कुरा- जाओप्रतिको सोच साँघुरो र प्रतिउत्पादक छ । उनका आलोचनाको नकारात्मक पक्षभन्दा उनको अन्तर्राष्ट्रिय सफलताको सकारात्मकता धेरै बढी र दीर्घकालिन महत्वको कुरा हो ।
ओस्कर अवार्डको प्रत्यक्ष प्रसारण भइरहेको बेला जाओले मातृभाषामा चिनियाँ शास्त्रीय शब्दहरूको पाठ गरेको हेर्न, सुन्न पाउँनु निक्कै हृदयस्पर्शी दृष्य थियो । सान जि जिङ भनिने त्यो शब्द पाठपछि उनले त्यसको अर्थ- ‘मानिसहरू जन्मले साँच्चै नै असल छन्’ भनेर लगाइन् ।
आफ्नो आभारोक्ति भाषणमा उनले आफूले अहिलेसम्म भेटेका मानिसमा त्यो असलपन बाँकी नै पाएको र त्यो जोगाइराख्न उनले सबैलाई आग्रह पनि गरिन ।
बेइजिङले जाओको सफलतामाथि सेन्सर्ड गर्ने निर्णय गर्नु चीनले आफ्नो सफलताको महोत्सव मनाउने, चिनियाँ संस्कृतिको प्रदर्शन गर्ने अवसर खेर फालेको मात्र मान्न सकिन्न, बरु यसले विश्वभरिका लाखौं स्वतन्त्र चलचित्र प्रसंशकलाई खिन्न बनाउने जोखिम बढाएको छ ।
विशेषगरी चीन र पश्चिमबीचको द्वन्द्व तीव्र हुँदै जाँदा कर्मभूमि र जन्ममूभिबीच आफ्नो बफादारिता विभाजित भइरहेका विशाल जनसंख्यामा भएका चिनियाँ डायस्पोराका लागि यो निक्कै निराशाजक विषय हुनेछ ।
यस्तो सेन्सरशीपले ती सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ता चिनियाँ राष्ट्रवादी जो अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा हुने चीनको आलोचना चाहे त्यो रचनात्मक होस् वा नहोस, सधै विरोधमा हुन्छन्, लाई खुशी पारेको हुन सक्दछ । त्यस्ता मानिसले चीनको यो नविनतम निर्णयलाई शक्ति र आत्मविश्वासको संकेत मान्न सक्दछन् । तर, चीनबाहिरका चिनियाँ वा अन्य व्यक्तिले बेइजिङलाई शंका र अविश्वासको भावनाले हेर्ने सम्भावना बढ्छ ।
चिनियाँ नेतृत्वले लामो समयदेखि राष्ट्रवादलाई शासकीय वैधता र सत्तारुढ चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको शक्तिको आधार बनाउन खोज्दै आएको छ । अहिलेसम्म चिनियाँ नेताहरूले अन्तर्राष्ट्रिय संलग्नता र राष्ट्रवादी भावनाबीच हितकर सन्तुलन बनाउने प्रयत्न गर्दै आएका छन् । राष्ट्रवादी भावनाले गर्दा चीन बाह्य विश्वबाट एक्लिन नपरोस् भन्ने पनि उनीहरूको ध्याउन्न छ ।
हालैका वर्षहरूमा भने सरकार अल्पकालीन राजनीतिक हितका लागि आन्तरिक लोकरिज्याँइवादलाई प्रेरित गर्न इच्छुक देखिन्छ ।
यस्तै एउटा दृष्टान्त गत मार्चमा सामुन्ने आएको थियो जब नाइक र एचएण्ड एमजस्ता अन्तर्राष्ट्रिय कपडा ब्रान्ड कम्पनीहरूले सिन जि यान स्रोतको कपास प्रयोग गर्न अस्वीकार गरेर हलचल मच्चाएका थिए । त्यो प्रदेशमा बधुँवा श्रमको प्रचलन भएको आरोप थियो । यही कारणबाट केही ख्यातिप्राप्त कम्पनीले ती कम्पनीसँगको सम्बन्ध तोडे ।
तर, त्यसको चिनियाँ अर्थतन्त्रमा प्रतिकुल असर पर्यो । विदेशी लगानी घट्यो । विदेशी लगानी घट्दै जाँदा अर्थतन्त्र कमजोर हुने चिन्ता चिनियाँ सञ्चार माध्यममा छाए । चिनियाँ सञ्चार माध्यमले तुरुन्तै ती ब्राण्ड विरोधी बयानबाजीलाई महत्व दिन छोडे ।
जाओ र उनको सिनेमा नोमाडल्याण्डको स्थिति चीनमा के होला ?
यदि इतिहासको मार्गदर्शनलाई पत्याउने हो भने चिनियाँहरू सुखद समयका लागि रिस दबाउने क्षमता राख्दछन् । एकपटक एनबिएको भाग्यलाई सम्झौं । चीनसँगको यसको सम्बन्ध सन् २०१९ मा झर्नु अघिसम्म डेरिल मारीपछिको विश्वकै सबैभन्दा ठूलो समुन्द्रपार व्यापार थियो । तर, एचआरबी टिम म्यानेजरले जब हङकङ प्रदर्शनकारीहरूलाई समर्थन गर्दै एक ट्वीट गरे, रिसाहा चिनियाँहरूले तीव्र प्रतिक्रिया व्यक्त गरे ।
चिनियाँ प्रशासक संघले अहिले एनबिए र एचआरबीच खेलहरू प्रशारण गरिरहेका छैनन्, जो एक समय चीनमा सबैभन्दा लोकप्रिय थिए । याओ मिङ एक राम्रो खेलाडीको रुपमा गनिन्थ्यो । तर, चिनियाँहरूले उनका खेललाई पनि वेवास्ता गर्दिए ।
तर, अहिले हामी देख्दैछौं कि चिनियाँ मिडियाले यो विवादलाई पनि मत्थर पार्न खोज्दैछन् । चीनको प्रथम अन्तर्राष्ट्रिय कन्जुमर स्पोमा एनबिएले भाग लिने बताइदैछ । जुन यस महिनाको अन्त्यतिर हाइनान टापुको हाइकुमा हुने समय तालिका बनिसकेको छ ।
आशा गरौं कि जाओ र उनको सिनेमामाथि चिनियाँ प्रतिबन्ध झनै छिटो अन्त्य होस ।
केही सन्देहवादीहरूले भने जस्तो नोमाडल्याण्ड चिनियाँ दर्शकहरूलाई देखाउन असाध्यै समय सान्दर्भिक अमेरिकी सिनेमा हो । त्यो बेला जब बेइजिङ अमेरिकी पतनको भाष्य निर्माण गर्न खोज्दैछ, त्यसको उदाहरण यो सिनेमा भन्दा राम्रो सायदै अरु केही हुन सक्दछ । यसले एक विधुवा महिलाको कथा भन्दछ, जसले महामन्दीको समय सबैथोक गुमाइन् र एउटा भ्यानमा नोमाड भएर यात्रा गर्न बाध्य भइन्, त्यसमा पनि त्यो देशभित्र जो संसारकै सबैभन्दा शक्तिशाली मानिन्छ ।
साउथ चाइना मोर्निङ पोष्टबाट
The post गलत व्यवहार गरेर चीनले आफ्नै अवसर गुमायो appeared first on Sajha Post.