डेमोक्र्याटिक उपराष्ट्रपति उम्मेद्वारको रुपमा कमला ह्यारिसको छनौट लामो नश्लीय इतिहास भएको अमेरिकाको लागि एक उत्तम समाचार हो । नश्लीय दृष्टिकोणले कमला आफैंमा एक अनौठी पात्र हुन् । उनी भारतीय तमिल आमा र जमैकन कालो अफ्रिकनकी सन्तान त हुन नै, जो दुवै आप्रवासी थिए, अहिले उनले युरोपियन यहुदी मूलका पतिसँग बिहे गरेकी छन् ।
कमलामा आप्रवासन र नश्लीय समिश्रणका सकारात्मक सन्देश छन्, जसले अमेरिकामा काम गर्न सक्दछ । यो चीनलगायत अरु देशका लागि एक अनुकरणीय उदाहरण हुन सक्दछ । विशेषतः ती देशहरु जहाँ राष्ट्रियता र संस्कृतिलाई शारीरिक गुणहरुबाट पहिचान गर्न खोजिन्छ ।
अमेरिकीमा नश्लीय छनौटको राजनीतिको आफ्नै महत्व छ । काला, भारतीय मूलका, गोरा, यहुदीजस्ता थुप्रै नश्लीय समूहहरुले मतदानमा छनौटको अधिकारलाई प्रभावित गर्दछन् । कमलाले एक साथ अनेक विविधताको प्रतिनिधत्व गर्दछिन् । ती समूहहरु जो आफूलाई बहिष्कारणमा परेको अनुभूति गर्थे, उनीहरुले एक साथ कमलामा आफ्नो चेहरा भेट्ने छन् ।
अमेरिकी राजनीतिमा ‘काला’ र ‘गोरा’ भन्ने जुन भाषा प्रयोग गरिन्छ, त्यो सही नभएर सामान्यीकृत मात्र हो । ‘काला’ र ‘गोरा’ शब्दहरुले त्यहाँको नश्लीय जटिलतालाई बुझ्न सजिलो बनाउनुभन्दा बढी व्यवधान सृजना गर्दछन् ।
यस्तो भाषा दासता र पृथकताको युगदेखि नै प्रयोग गरिन्थ्यो । तर आजका दिनमा त्यस्तो जनसंख्या निरन्तर बढ्दैछ, जो बिल्कुुल श्वेत पनि छैन, श्याम पनि छैन, बरु एक प्रकारको मिश्रित हल्का कालो वर्णको नश्ल धेरै देख्न थालिएको छ ।
जस्तो कि बाराक ओबामा र लुइस हेमिल्टनलाई काला भनियो तर उनीहरुका आमा श्वेत थिए । बाराक ओबामा त झन पुरै आमाको परिवारमा हुर्केका थिए ।
इलिनोइस सिनेटर ट्यामी डकवोर्थलाई एशियन–अमेरिकन भनिन्छ तर उनकी पिता अमेरिकी गोरा थिए । कमलालाई पनि अहिले अश्वेत समूहकी भनिँदैछ तर उनको एशियन पृष्ठभूमि निक्कै बलियो छ ।
व्यक्तिको पहिचान कुन पक्षबाट निर्माण गर्ने ? आमा, बुबा वा दुवै त्यो वैयक्तिक स्वतन्त्रताको सवाल हो । तर मिडियाको काम हरेकलाई ‘काला’ र ‘गोरा’ समूहमा सीमित गर्ने हैन । हुनतः कुनै पनि समाज विगतको भाषिक प्रचलनबाट सजिलै मुक्त हुन सक्दैन तर यस प्रकारको वर्गीकरणले आजको सम्मिश्रित नश्लीय यथार्थलाई व्यक्त पनि गर्दैन । अमेरिकी जनसंख्या संरचनामा निरन्तर बढ्दो यस्ता मानिसबारे कसरी प्रस्तुत हुनुपर्ने हो ? त्यो मिडियाले गर्न सकिरहेको छैन ।
आज हामी जेजस्लाई ‘ह्वाइट’ भन्दैछौं, त्यसको परिभाषा हिजोको जस्तो छैन । जसलाई ‘ब्लाक’ भन्दै छौं, उनीहरुको पहिचान पनि हिजोको जस्तो छैन । तसर्थ हामीले त्यस्तो भाषा, शब्द र शब्दाबलीको विकास गर्न सक्नु पर्दछ जसले नश्लीय विभाजनलाई कायम राख्ने वा अतिशयोक्तिकरण गर्ने भन्दा नश्लीय न्यायलाई स्थापित गर्न मद्दत गरुन् ।
‘काला’ र ‘गोरा’ को परिभाषा र पहिचान नै आज अप्ठ्यारो बिषय बनेको छ । कोरियन र नर्दन चाइनिजहरुको छालाको रंग तथाकथित गोरा युरोपियनहरुको भन्दा पनि सेतो हुँदैछ । चिनियाँहरु दक्षिण एशियाली छिमेकीहरुभन्दा त्यसै पनि गोरा छन् ।
ग्रिसेलीहरु इथियोपियनलाई कालो ठान्दछन् र आफूलाई गोरो । तर यो एक तुलना हो । ग्रिसेलीहरुले इथियोयिनभन्दा आफूलाई गोरो ठाने तर उनीहरु अरु गोराको तुलनामा खासै गोरा हुँदैनन । अबेरिक संसारमा सुडानलाई कालाहरुको भूमि भनिन्छ । तर सुडानीहरुको वर्ण यथार्थमा खैरो हुन्छ, उनीहरुलाई इजिप्ट र अरेबियालीसंग तुलना गर्दा मात्र काला भनिएको हो । तर दक्षिण सुडानका कतिपयहरु भने डिंका र नियर अफ्रिकनभन्दा पनि काला र अग्ला हुन्छन् ।
उन्नाइशौं शताब्दीको मध्यसम्म अरबी दास व्यापारको स्रोत सुडान र उपल्लो इजिप्ट थियो । दास व्यापारमा छालाको रंगले खासै महत्व राख्दैनथ्यो । बरु त्यस्ता ठाउँबाट दासहरु लिइन्थ्यो जहाँ धेरै र सस्तोे जनशक्ति हुन्थ्यो ।
दक्षिणपूर्वी एशियाली टापुहरुको जनशक्ति अभाव र दास व्यापारको कथा खासै भिन्न थिएन । सुलु अर्किपेगेलो जातिको दास व्यापार मुनाफायोग्य मानिन्थ्यो, छालाको रंग हेरिदैनथ्यो । यसले यहाँको जनसंख्यायिक बनौटमै उलटफेर गर्दियो । प्रकारान्तले वर्ण यसरी मिसियो कि नश्ल सामाजिक भिन्नताको आधार नै बाँकी रहेन ।
मानिसले ‘काला’ र ‘गोरा’ भनेर छुट्याउने पश्चिमाहरुको बिशेषतः अमेरिकीहरुको चलन अनौठो मान्नु पर्दछ । यसले कमला ह्यारिसजस्ता मानिस अझ धेरै हुनुपर्ने आवश्यकतालाई बोध गराउँछ । कमलाले नश्लीय रुपमा ‘काला’ र ‘गोरा’ को विभाजन गर्ने प्रचलनलाई नै संकटग्रस्त बनाइदिने ताकत राख्दछिन । ‘काला’ र ‘गोरा’ जस्ता शब्द पिछडापनका प्रतिबिम्ब हुन् ।
नागरिक अधिकारकर्मी मार्टिन लुथर किंग र लेखक लियोपोल्ट सेन्गोर सगौरब ‘निग्रो’ शब्द प्रयोग गर्दथे । अहिले कालाहरुलाई ‘अफ्रिकन–अमेरिकन’ भन्न थालिएको छ । तर ‘काला’ र ‘गोरा’ जस्ता शब्दप्रतिको मोह कायमै छ ।
यही तरिकाले कमला ह्यारिसलाई सम्वोधन गर्ने हो भने ‘इन्डियन–अफ्रिकन–अमेरिकन’ भन्नुपर्ने हुन्छ । तर यो पनि त्यति सजिलो तरिका भने हैन । यहाँनेर कुनै नयाँ शब्द चाहिने देखिन्छ । कसैसँग त्यस्तो कुनै उयपुक्त सुझाव होला ? निःसन्देह कमला ह्यारिस उपराष्ट्रपतिको लागि एक उपयुक्त छनौट हुन्, तर उनको पहिचान बताउने उपयुक्त शब्द चाहिँ के हुन सक्ला ?
(द साउथ साइना मर्निङ पोस्टबाट संक्षेपीकरणसहितको भावानुवाद)
The post कमलाको उम्मेदवारीः अमेरिकाको लागि एक उत्तम समाचार appeared first on Sajha Post.
